Hôm nay nhiều bạn thích nhớ lại câu nói có tầm khái quát lịch sử của Võ Văn Kiệt đại ý vào những ngày kết thúc chiến tranh một triệu người vui thì cũng có có một triệu người buồn
Tôi muốn tát nước theo mưa vân vi thêm vài ý nhỏ
-- tình cảm là một vấn đề phức tạp nhất là giữa vui buồn thường có sự chuyển hóa (xem Ghi chú ở dưới)
-- Về những người buồn lúc ấy thì tôi không thực sự biết lắm và đến nay vẫn đang tìm hiểu nhưng trước sau vẫn thông cảm và kính trọng.
-- Còn về phía những người vui thì sao?
Theo ghi nhớ của riêng tôi ngày ấy ngay trong hàng ngũ bên thắng cuộc bên cạnh đa số những người vui tự nhiên và dễ dàng (và có cả dễ dãi nữa ) cũng đã có những người buồn vui lẫn lộn, vui ít buồn nhiều.
Số này ít thôi nhưng theo tôi các anh đều hiểu biết lịch sử và thời cuộc, vui buồn của các anh gắn với một tầm nhìn rộng rãi do đó là một nỗi buồn mà theo tôi là cao quý, bao gồm cả những lo sợ chính đáng -- mặc dù trong hoàn cảnh lúc ấy thông thường người ta phải giấu nỗi buồn ấy đi không dám bộc lộ rõ.
Ban đầu tôi thấy có cảm tình nhưng vẫn không hiểu các anh ấy lắm, về sau mới thấy các anh ấy đúng.
-- về sự chuyển hóa các loại người này trong thời gian tôi dự đoán tuy những người vừa biết buồn vừa biết vui như vậy trong hàng ngũ người thắng cuộc lúc đầu chỉ là thiểu số nhưng ngày càng càng đông lên và được bổ sung bởi những người trẻ ra đời sau chiến tranh.
Và họ sẽ gặp gỡ những người mà "hôm qua chỉ có buồn và hôm nay vẫn còn buồn" nhưng đã biết tìm nhiều niềm vui trong suy nghĩ và hành động . Lớp kế cận của nhóm người thứ hai này thì lại càng đông đảo.
Hai loại người này sẽ có một sự chia sẻ và phối hợp lâu dài vì tương lai của một Việt Nam thống nhất thực sự -- dù ngày ấy không phải là gần lắm nhưng chắc phải tới.
***
Ghi chú dành cho các bạn thích "nhiễu sự văn chương"
1/về những những tình thế nước đôi, tôi thường nhớ lại câu thơ của Hoàng Trung Thông viết ở Vĩnh Linh
Trời hôm nay vừa mưa vừa nắng
Mây hôm nay vừa trắng vừa đen
Biển hôm nay người trong vườn đục
Nước hôm nay vừa lặng vừa yên
2/Về sự đắp đổi biện chứng của tình cảm thì không gì bằng câu thơ của Tế Hanh viết trong "Bài thơ tình ở Hàng Châu"
Những ngày buồn nghĩ lại thấy vui vui
Những ngày vui thấy nghĩ lại thấy ngùi ngùi
Còn một nghệ sĩ chèo trứ danh ở Hà Nội được đào tạo từ trước 1945 là bà cả Tam thì bảo
"trong cái được có cái mất,
trong cái vui có cái buồn,
trong cái vô vọng có cái hy vọng",
Nói về nghệ thuật diễn viên, bà cho rằng các bạn trẻ phải lo diễn thế thì mới thấu đáo tình người và lẽ đời.
Nhưng theo tôi câu này cũng đúng trong nhiều trường hợp khác